Alevi/Kızılbaş inancında cemler Alevilerin yaşamdaki uyması gerekli ahlaki, felsefi, insani, kültürel öğretilerin inançsal alanlarıdır.
Alevi/Kızılbaş inancında cemlerin yapılabilmesi için önceden haber verilir. Canlar cem evinde toplandıktan sonra cem erkânı başlar.
Cemlere Pirler önderlik eder.
Ceme başlamadan önce Pir kısa bir açıklamada bulunarak halkın sorunlarını dinler. Halkın sorunlarını dinledikten sonra cem erkânına önce sorar: “Canlar aranızda küskün, dargın olan var mı? Varsa dile gelsin.” Bunu üç kez tekrarlar.
Küskünler dargınlar barışmadan ceme başlanılmaz, varsa küskünler, dargınlar barıştırılır.
Alevi/Kızılbaş inancında canlar arasındaki var olan sorunlar “halk mahkemeleri” denilen “dara çekme” adı verilen yöntemle çözülür.
Alevi/Kızılbaş inancında cemlerde şayet küskünler, dargınlar varsa dile gelmiyorlarsa Pir’in huzuruna kalkmıyorsa o kişinin Alevi inancına var olan inancı sorgulanır. Dargın ve küskünler varsa dile gelmiyorlarsa orada bulunan canlardan bilip de söylemeyenler de suçlu duruma düşerler.

Alevi/Kızılbaş inancında verilen cezalar:

Alevi/Kızılbaş inancında Kişinin işlemiş olduğu suça göre ceza verilirdi.

1. İşlenen suç yüz kızartıcı ve hak yeme değilse, birbirlerinden rızalık alınır ve küskünler barıştırılırdı.
2. Hak yeme, örneğin sınır olan tarlasını sürme, çalıştırıp emeğinin karşılığını vermeme gibi suçlarda küskünler dile gelir küskünler dinlendikten sonra haksız olan kişi toplumun huzurunda sucunu kabullendikten sonra barıştırılır. Suçlu olan kişiye verilen ceza ise önce haksızlığa uğramış canda rızalık alınır daha sonra Cem’e katılan canların rızalığı alındıktan sonra suçlu kişiye cezası açıklanır. Bu tip cezalar genellikle dönemin ve toplumun ihtiyacına göre verilirdi. Günümüzde bu ceza yöntemi ihtiyacı olan bir aileye veya çocuğunu okutan ekonomik durumu iyi olmayan öğrenciye yardım etme cezası gibi cezalar verilebilir. Kişi cezasına razı olduktan sonra toplumunda rızalığı alındıktan sonra canlar barıştırılırdı.
3. Dolandırma, hırsızlık gibi suçlarda verilen ceza ise taraflar dinlendikten sonra haksızlığa uğramış kişinin malı, parası iade edilmesi için önce haksızlığa uğramış kişinin rızalığı sonrada toplumun rızalığı alındıktan sonra suç işleyen kişiye geçici sürgün cezası verilirdi. Bu ceza 6 aydan bir yıla kadar değişirdi.
4. Yüz kızartıcı suçlar, Alevi/Kızılbaş inancında en büyük ceza düşkünlüktür.
Düşkün cezası kimlere verilir?
a. İnsan canına kastedenler
b. Evli iken eşine ihanet edenler
c. Evli iken ikinci eş alanlar
d. İnancının gerekliliklerine yerine getirmeyip ihanet edenler düşkün ilan edilirdi.
Düşkünlere verilen ceza ise işlenilen suça göre değişirdi:
a. Altı ay ile bir yıl sürgün cezası
b. Bir yıl ile beş yıl sürgün cezası
c. Beş yıl ile 10 yıl sürgün cezası
d. Tamamen bölgede uzaklaştırma cezası verilirdi

Cem toplantısında küskünler dargınlar barıştıktan sonra cem erkânı başlar. Cemleri Pirler icra ederler. Bağlama eşliğinde Zakir veya ozanlar tarafında deyişler okunur. Ceme katılan canlar halka halinde yüz yüze bakacak tarzda oturur. Kadınlı erkekli bağlama eşliğinde semah dönülür.
Alevi/Kızılbaş inancında semah özünü Hakk’a teslim etmektir. Semah dönerken Mevlevilik usulü veya folklor oynar gibi semah dönülmez.
Semah döndükten sonra lokmalar dağıtılır. Cem Pirin izni ile bitirilir.

Alevi/Kızılbaş inancında cemler beş çeşittir:

1. Görgü Cemi
2. Birlik Cemi
3. İkrar Cemi
4. Bengi Cemi
5. Kırklar Cemi

1. Görgü cemi, adı üzerinde göstermekten gelir. Aleviliği, semahları, erkânı, ceme yeni girenlere, gençlere göstererek kavratmaktır.
2. Birlik cemi, birlik semahı ise, Alevi erkânında birlikte olmak, paylaşmak, lokmanın, niyazın eşitliği, insanlığın kardeşliği, bir olması bir araya gelmesini ifade eder.
3. İkrar cemi, ikrar semahı ise, Alevilerin, Alevi görgüsü, inançları, erkânı içerisindeki toplumsal olana ulaşmanın, yola girmenin, musahip olmanın temelidir. Musahiplerin ikrar verip, yola girmesidir.
4. Bengi cemi, bengi semahı ise, evrenin, gezegenlerin kendi ekseninde dönüşünü ifade etmektedir. Cemde canlar dönerler. Canların döngüsü, gezegenlerin etrafında dönmek manasındadır. Gezegenlerin birbiri etrafında dönmesine, döngüsüne bengi denir. Semah dönen canların, el hareketleri, güneşe, aydınlığa, nura, ışığa uzanması, bir avuç ışığın, enerjinin, nurun simgesel olarak alınıp yüreğe, kalbe, bedene getirilmesine dönüştürülmüştür.
5, Kırklar cemi, kırklar semahı ise mürşidi kâmillerle yapılan semahlar cemleridir. İnsani kâmillerin sınırsız bilgiye, güce erişmesi, pişmesi, olgunlaşmasıyla, mürşidi kâmillerin topluluğunu ifade eder. Kırklar cemi ilk defa 1240’larda tüm ocakların, pirlerin, taliplerin katılımıyla Dersim’de yapılmıştır. O günden sonra yapılabilecek koşullar oluşturulamamıştır.
Kaynak. ZAMANIN DÖNGÜSÜNDEN DERSİM
Turabi Saltık
Barış Aydın