Firaz Baran (27.3.2019)
Delil geçmişte nasıl uyandırılıyordu? Bugün nasıl uyandırılıyor? Delil ne anlama geliyor? Nasıl bir şekle sahiptir? Bu yazımızda bunu irdeleyeceğiz.
Delilin Şekli Nasıl?
İnancımız gereği cemler başlayacağı zaman delil uyandırılır. Elbistan ve Pazarcık’taki Delil dökme demirden yapılan, şekli zurnaya benzeyen bir alettir.
Peki kim koruyor?
Her köyde bir ana koruyor. Delili koruyacak olan ana talip de olabilir, pir ailesi de… Bu ana pir ve taliplerin onayı ile cemde seçiliyor. Bu ana yaşlandığı zaman delili kendi gelinine emanet ediyor. O da yaşlandığı zaman kendi gelinine… Bu bir gelenektir.
Delil Geçmişte Nasıl Uyandırılıyordu?
Elbistan ve Pazarcık’ta 1972 yılına kadar otantik cemler yapıldı. O günden bu yana eski geleneksel cemler yapılmıyor.
Delil kutsal olduğu için sadece cem yapılacağı zaman sandıktan çıkarılır. Cemin yapılacağı eve getirilir, toprağa batırılır ve dik durması sağlanır. Ağız tarafı zurna gibi geniştir. Oradan delilin içine kutsanmış ve eritilmiş ev yağı bırakılır, üzerine de bir çıra indirilir. Cem başlayacağı zaman dualarla yağ yakılır ve delil uyandırılmış olur.
Yani bir delil uyandırılırdı.
Günümüzde Kuzey Kürdistan, Türkiye ve Avrupa’da delil nasıl uyandırılıyor?
Üç mum getiriliyor. Masanın üzerine indiriliyor. Üç mum yakılarak delili uyandırdıklarını iddia ediyorlar. Bir mumu yakarken “Ya Allah”, ikincisinde “Ya Muhammed”, üçüncüsünde ise “Ya Ali” diyorlar. Yani delil bir tane iken, nasıl üç tane oldu? Artık komik mi, trajik mi siz karar verin.
(Şunu da ifade etmek isterim. Bütün Alevi coğrafyasına hakim değilim. Elbistan ve Pazarcık dışındaki alanlarda nasıldı? O alanlardaki araştırmaları bitirdiğimde yanıtlayabilirim.)
Kosawe Köyündeki Malê Delîle
Paris’te Kêfoyî Tawacî ile tanıştım. Kendisi Elbistan’ın Kosawe köyünden ve 62 yaşında. Kosawe köyündeki delili Kêfo ağabeyin annesi koruyormuş. Annesinin üç gelini varmış. Delili Kêfo ağabeyin eşi Şerife ablaya emanet ediyor. Şimdi delili Şerife abla koruyor. Kêfo ağabey delil uyandırmaya ilişkin şunları anlattı:
“Birgün önceki gibi dadalar(*) gelirse o delili götürürsün. Biraz cow’u yağa batırırsın. Delîlin içine de yağ koyarsın. Sonra cow’u içine koyarsın. Yakarsın. Yağ yanıyor, cow yanmıyor. Delilin içine kül de atarlardı. O kül ve cow yanmıyor. Delilin ışığı içeriyi aşırı aydınlatmıyor. Yani Delil odayı aydınlatsın diye değil güneşi sembolize ettiği için uyandırılıyor.”
* Dada: Dada kurmancî bir kelimedir. Dad adalet, dada adaleti sağlayan kişi demektir. Elbistan, Pazarcık, Adıyaman ve Malatya Kürdleri Pir yerine Dada kelimesini kullanıyor.Foto Altı Bilgisi: Kêfoyî Tawacî ve eşi Şerife. Elbistan’ın Kosawe köyündeki delili Şerife abla koruyor. Delili koruyan aileye halk arasında Malê Delîle deniyor.
Firaz Baran (27.3.2019)
İlk yorum yapan olun