KIZILBAŞ ALEVİLERDE ORUÇLAR VE UNUTULANLARI

KIZILBAŞ ALEVİLERDE ORUÇLAR VE UNUTULANLARI
Sevgili canlar Xızır Niyetleri, Oruçları yörelere göre değişkenlik göstermesine rağmen. Genelikle Ocak ayın sonu ile Şubat ayının ikinci Perşembesine kadar devam eder. Bizler kuzey yarım kürede olduğumuzdan dolayı kışların zor karlı fırtınalı tipili geçtiği ocak ve şubat aylarında Xızır Oruçlarının ve Cemlerinin Ocak ortası veya son haftasında başlayarak Pirlerin uzaklarda gelmesinden dolayı Oruçtan sonra mutlaka Cem yapmak istiyen Canlar. Pirlerin ne zaman köylerine yada bulundukları kasabaya geleceklerini daima bir elçi göndererek haberdar olurlar. Onun içindirki köyden köye değişik zamanlarda Xızıra niyetlenmeler farklılık göstermektedir. Xızırda ve diger Kızılbaş Oruçlarında ( çoğu unutulmuş ) Niyete önem verilir, tabiki belirli tarihlerde yapılmalıdır fakat Xızır niyetlerin sonunda mutlaka Xızır Cemleri yapılmalı olduğunda. Xızır Cemlerinde Perşembe gününü denke getirirler ( neden Perşembe buna daha mantıklı ve bilimsel bir cevap bulmuş değilim araştırmaktayım umarım bir gerçeğe ulaşırım ) ve bu anlamda 3 Gün oruçtutanlar daima Salıgünleri oruca başlarlar ve 3. Gün Perşembe olur. Ha keza 5 gün oruç tutanlar Pazar günleri oruca başlarlar gene Perşembe 5. Gün olur. Bir Hafta tutanlar nedense 7 gün değilde 8 gün oruç tutarlar buda Perşembeden Perşembeye olur. Bir Gün ilk Oruç tutulan Perşembe Xızıra karşı gitme olarak söylene gelmiştir. Bizim Qoçgiri İmranlı köylerinde Boğazören, Gunde Reyber gibi köylerde ve Şarkışlanın Orta Topaç köyünde ben bu köylerde büyüdüm hep 7 gün oruç tutulurdu ve Perşembe günü Akşamıda Xızır Köyün en Büyük Xanisi yanı Damı hangisi ise Orda Pirler ve Reyberlerle ( Pirlerin Yanında daima Analarda Pirin Oturduğu Döşeğe oturulardı ) Cem Erkanı yürütülürdü. Başlamışken Gerçekten Qoçgiri Kızılbaşları- Alevileri hangi oruçlara niyetlenirlerdi özelikle yaşlı Analarımız Dedelerimiz nerdeyse tüm kış oruçlıydular. Evlerin Duvarlarında asılı takvimleri olmayan ve bir birini iyi tanıyan Kızılbaş Köylerinde bahsediyorum. Henüz göç olmamış çok az insan büyük şehirler gidip bir kaç ay çalışıp geri Köyüne dönen kapalı bir topluluktan bahsediyorum. O kapalı toplum şimdi varmı çok nadir olsada hala varlığını sürdüren yöreler vardır. Biz o kapalı Qoçgiri Kızılbaş Köylüsünün temiz yüreği ile tutuğu oruçlardan bahis edeceğiz. Bu bölgede Güneşin doğuşu batışı, günlerin kısalması uzaması, gün dönümleri ile ilgilidir. 21 Aralıkta yılın en uzun gecesi ve günün en kısa olduğu zamandır Kışında başlangıcıdır. 21 Aralıktan sonra gelen ilk Perşembe günü Gağand ( Kalo Gağand dır ) Dersim , Qoçgiri, Erzincan,Adıyaman, Maraş gibi Zaza, Kürt kızılbaşların bulunduğu bölgelerde Gağand Kalık Pirik ( Fatık) oyunu ile kutlanırken ( Gağandı başka bir makale ile sizlere aktarmaya çalışacağım.) Qoçgiri Kızılbaşları ile Maraşın ve Adanın beli yörelerinde ( Onlarda Qoçgiri sürgünü ) yukarda saydığım köylerde 1 ila 3 gün arasında oruç tutarlar. Ve Perşembe günü köyün gençleri kapı kapı dolaşarak Hak Lokması toplarlar bu topladıkları Lokmaları erkende akşam Cem yapılacak eve getirirler bir kısmını Pişiriri genelde Kömbe olarak pişirilir ve Cem lokması olarak pirin Döşeği önündeki yer sofrasının ( Honçasının) üstüne korlar. Pir Canların getirdiğiLokmalara tek tek gülbeng verir ve o Honçanın üstündeki Lokmaya yetimin, fakirinve ceme gelemiyenlerin lokması olarak gulbeng verir. Böylece köyde herkes lokmasına hanesine Cemde gulbang almış our. Normal bir muhabbet Cemi ile Kızılbaşların Cem ve Oruç günleri başlamış oluyor. Bu kış aylarında üç kırk ( üç Çıle ) vardır buda yaklaşık olrak 120 gündür bazen bie kaç gün artabilir. Normal olarak 26 Aralık ta Gağandla başlayan 6 Mayıs Hıdır-Eliyasla noktalanır. Çünkü Mayıs ayı ile çitçinin Tarlası, Bağı, bostanı çayırı ile ilgilenmesi gerekir. Yani burdada Emeği ve Alın Teri ile çoluk çoçuğunun nafakasını yetiştirmesi gerekir. Bu Çalışması ile elde ettiği ürünleri HAK etmiş olur. Burdada Hak’ı insan Emeği olduğunu söylemiş olduk. Yani Hak insnda derken insanın kendi çalışmasında emeğindedir. Böylece Alevilikteki HAK / TANRI nın insanla eşitlenmesidir. Yukarda 3 Kırk var dedik 1. Kırkta sahiden Çıle ayıdır Pirlerimiz Kemalete ermek için Xızır ayı niyetleri, oruçları başlamadan önce çıle çekip özlerini temizlemek varsa bir eksiği onunla kendi kendine hesaplaşarak arı duru olmalıki Talıb lara gitsin talıbları irşad edebilsin. Yani Pir, Ana, Reyber önce kendisi Pişecek ve kendini kaynatacak sonra yunacak ve tertemiz olarak Xızır Cemleri için talıblarına gönül rahatlığı ile gidecek ve gittiği her yere nurunu ışığınıda götürmüş olacak. Analarımız, Pirlerimiz, Reyberlerimiz Pişip, yıkanıp bedenen ve ruhen temizlenerek talıblara gitmek için yola çıkarlar. Talibler neyapıyor onlarda aha Anamız, Pirimiz Murşidimiz, Reyberimiz geldi bizi arı duru edeceklermi diyip bekliyecekler yoksa onlarda Xızıra hazırlık yapıyorlarmı. İstisnalar hariç hemen hemen Taliblerin Çoğu Xızırın gelmesine 3 hafta kala her Perşembe Xızıra karşı gitmek için Xızıra niyetlenerek Oruç tutarlar. Xızır geldiğinde yukarda yazdığım gibi hemen hemen herkes o yörenin itikatına göre Xızıra niyetlenerek Oruçlarını tutarlar ve Son Perşembe Akşamıda Xızır Ceminde herkes birbirine Rızalık verip alarak, Dara kalkıp ne eksiklik yapmışsa Pirine kendisi söyler ve temizlenmek ister. Bu istek talibten gelir öyle biri kalkıp işte Xıdır, Ali şunu yaptı demez. Taliblerin ikrarlarları ile Musahibleri ile Dara kalkıp Hakmeydanında Pir divanında Dar olmaları bir sene içinde eksikliklerini anlatmaları ve birdaha eksiklik yapmayacaklarına İkrarına, Yoluna ve Pirine Hakmeydanında Söz vererek Yani yeniden bir İkrar başlıyarak özünü dara çekerek temizlenmiş olurlar. Xızırdan Sonra Hefte Mallar gelir ( Cemreler 3 Cemre var ) 1. Heft Mal’da ısının Havaya düşmsi ile burda unutulan Havnın ısınması ile buzların ve Karların erimesi ile 7 Günlük Nefes Orucu tutulur. ( Bazı Gulbanglarımızda şöyle bir terim geçer ey dağların tepelerin üzerinde esen rüzgarın içindeki Nefesin sahibi) deriz İşte O Nefes yaşamak için aldığımız nefese olan sadakatımızı sunmak için niyetlendiğimiz bir oruçtur. 2. Hef Malda Isı Suya düşer suya düşen isi ile sudaki canlilar hareketlenir Su ağaçlara otlara hayat vermeye başlar. Suyun doğaya verdiği Hayat Köylüye sunulmuş bir hayattır. İşte bu Hayat içinde Tutulan o 7 günlük oruçda unutulmuştur. Su 4 Ana maddeden biridir. ( 3. Ana Maddedir . 1. Hava, 2. Ateş / Isı. 3. Su ve 4. Topraktır. Bu 4 Ana madde Yaşamın kendisidir. Hayattır. Ateşten bahsetmedin diyecksiniz belki fark etmediniz her Heft Malda bir Isı var oda Ateştir) Su olmadan yaşam olmayacağı için Suyun kutsallığına ve verdiği Hayata niyetlenilerek 7 gün oruç tutulur. 3. Heft Mala. Bu heftmalda ısı toprağa düşerki Toprak ana Gebeliğinin son günlerini yaşıyor ve arkasında Newruz gelecek. Newruzdan önce 12 Gün Toprağın Doğurganlığı ile gelen bereketine niyet edilerk Oruç tutlur. Ve Arkasında Newruzda Gece ile Gündüz musavi olurlar yani gece gündüz 12 şer Saatla Hayatın ve doğanın dengede olduğunu ispatlarlar. Buda gece ile Gündüz Birbirlerine Rızalık verdikleri eşitliğin sembolü Yılın ilk günü olur. Ve burdada 1 gün yeni yıl bereketli boluk içinde geçmesine niyet edilerek oruç tutulur. Alevi Talibler henüz Kemalet mertebesine ulaşmamış fakat yürekleri tertemiz özleri ile sözleri aynı olan İtikatlı, ikrarlı Canlar ( Pirler Murşidler Erenler hariç çünkü onlar daha önce 40 gün arınma Pehrizi yapmışlardı ve taliblerle birlikte geri kalan zamanlardada niyetli olurlar.)Toplam Olarak 40 gün oruç tutmuş olurlar. 3 gün Gağand artı 3. Perşembe Xızıra karşı gitme artı. 7 Gün Xızır artı ilk 2 Hefte Mal 7 şerden 14 gün artı son hefte mal 12 gün artı 1 gün yeniyıl orucu eşittir 40 gün oruç tutmuş oluruz. Durduğunuz darda, verdiğiniz ikrarda, bağlandığınız pirde, gittiğiniz yolda Hak nuru bulasınız. Xızır niyeti Oruçlarınız kabul ola. Ya Xızır sen gerçeksin. Gerçeğin demine HÜ 30 Ocak2018 Berlin Ali Koçak