HEFT-MALLAR ve İNANCIMIZDA NEWROZ MART 2024
Sevgili Canlar Geldiğiniz Yola, İkrar verdiğiniz Pire, Edeb-Erkana sahib olun, sahib çıkın ki yolumuz, Erkanımız bozulmadan. Darınız Didar olabilsin.
Newrozu anlatırken İnanç tarihinde olanları özetlemeye çalışacağım.
Kavanın Zalım Dehaka karşı zaferini hepiniz biliyorsunuz. O kısmını Tarihçiler anlatsınlar. Biz bugün İnançsal olarak NEVROZ-ANA nedir. Onu anlatmaya çalışacağız.
Bunların en önemlisi. Dünyanın 23,5 derece eğik olması ile 21 Martta Güneş ışınlarının kuzey yarımküreye daha dik gelmesi ve günlerin uzaması, Cemrelerle Isı önce Havaya, Sonra Suya, sonra Toprağa düşmesi ve Puslu günler geride kalması ile Güneşli günlerin başlaması ve ısının dahada yükselebilmesi zamanlarındayız.
Kurmanci, Kurmanciki dilinde Heft-Ma Qıcık, Da-Pir yani büyük Ana için ve daha sonraları Ana tanrıça için 5 gün ve Heft-Ma Mezın 7 gün toplam 12 gün Matem vardır. Bazı bölgelerde ise bu Matem günleri 17 gündür.
Ma’yı Mal yani Xani/ ev olarak, Ana Evi diyerek mekanlaştırılarak, Heft-Mal denildi.
Heft-Mallarda Matem günlerinin başlamasıdır.
Bu günlerde Toprak Ana ve Ana Tanrıça için 12 gün ile 17 gün Matemli bir Oruç tutulur. Buna MATEM orucu denir.
( Ma= Ana, yani Toprak Ana, Ana Tanrıça. Tem= Puslu yıldızdır. Güneşin tüm Kış boyu bulutların arkasında olması onu puslu gösterir. Güneşin böyle göründüğü zamanlarda ise Güneş kuzey yarıküreye yatay vurur ve yeterli ısı / sıcaklık sunamaz. Yani dünya kendi eksenine göre 23,5 derece eğik olmasında kaynaklanmaktadır. ) Bu anlamda bütün Kış, Toprak-Ana, Ana-Tanrıça kar altında uykuda ölü gibidir. Toprak-Ana, Ana-Tanrıça Hakka Yürüdüğüne İnanıldığı için ve Işığının Puslu görünmesinden dolayı, Matemdeyiz demişler.
Toprak Ana, Ana Tanrıça için. Matem vardır. Yılın bitim ve başalngıç ayı olan Martta. Toprak Anaın ve Ana-Tanrıçanın ışığı görünmediği için Yılın Sonu ve yeni yılın başlangıçı olan Matem ayında, Yas tutulur. Bu ayda her zaman sabittir Çemrenin Toprağa düşmesi ile Heft-Mallar başlar ve Heft-Malların son çarşambasına Çarşema Reş / Kara Çarşamba denilir.
Çarşema Reş/ KaraÇarşamba günü, yeni kesilmiş iki kuşburnu çubuğu birbirne bağlanarak içinde özelikle çocukların ve yetişkinlerin geçebileceği bir şekilde 3 sefer Başlarında aşağıya doğru indirilip yere değdirilip ayakların altında çekilip alınırken. Bozatlı Xızır tüm uğursuzlukları, hastalıkları, kötülükleri senden uzaklaştırsın diyerek gulbang verir. Dilbizden Nefes Pirden ola denilir.
Matem 2tta biter ve son günüde Aşureler kaynatılır ve Lokma olarak dağıtılır.
Bu Matem niyetlerinde ki gönlerin sayısına denk gelecek şekilde ihtiyacı olan ailelere, Canlara Lokmalar götürülerek paylaşımlarda bulunulur.
Dersimde Mart Dokuzu anlamına gelen Nota Adare ismiyle 9 Martla 20 Mart arasında 12 gün niyetlenilir ve bu günlerde İhtiyacı olan 12 komşu evine lokma sunulur. Dersim bölgesi için Kaynak Pir Seyfi Elaldı / Sefi Muxundi.
Koçkiri bölgesi için Özcan İnce Hızır hak Yolu kitabında ve bizim alan çalışmalarımızda teyit ettirdik. Zarada Nahide İlhan Abla Devri daim ola. Böğazörende Fatma Yildirim Xalojın ile 2020 de bire bir görüşmelerde, Ayrıca Eski Dere yani
Gunde Nahale’den Necar Yılmaz Ablanın da Hefte-Mallarda 17 gün oruç tutulduğunu ve her akşam bir başka komşuya lokma verildiğini teyit etmiş oldular.
Gağandda ve Xızırda olduğu gibi yardımlaşmayı, Paylaşımı ön planda tutarak ihtiyacı olan ailelere yardım edilmeli.
Günümüzdede bu yardımları maddi ve Manevi olarak yapmalıyız. Bu bir veye bir kaç öğrenciye Maddi olarak olabilir. Elekiriğini, Gazını veya kirasını ödiyemiyen canlara yardım ederek onlara Xızır olmalıyız. Biz işte bunun için oruç tutarız ve oruçlarda tüketemediğimiz yiyecekleri ihtiyacı olan komşularımızla paylaşabilmek içindir.
Biz nekadar çok İnsana, Canlıya, doğaya yardım ederek, Xızır olabilirsek, biz dara düştüğümüzde bizede okadar Xızır olanlar olacaktır.
Bizim Matemimiz Hefte-Mallardadır ve sabittir öyle dolanıp durmaz ve başka inançların günlerindende yas tutulmayız.
21 Mart Nevruzla, Puslu Yıldız yani Güneş gündüzleri 12 saate ulaşır, Toprak ısınır ve canlılık başlar ve Yasda sona erer.
21 Mart, yılın ilk Gün dönümünde doğa Ananın canlanması ve yeni yılın başlangıcıdır. Matem 21 Martta şenlikler yapılır Lokmalar ve Aşureler hazırlanır Ziyaretlere ve Hakka varan Canların Sırlandıkları topraklarına gidilir, Gulbanglar okunur ve Bayram havasında Baharın gelmesi ile sona erer. Ateşler yakılır ve üstünde atlanılır. Şenlikler yapılır, Doğa Cemleri bağlanılır. Karşılıklı hediyeler verilir alinır. Fakirlerin ihtiyaçları giderilir. Paylaşımlara burdada devam edilen bir gelenek olarak, görenekleştirilerek, kutlanır.
Newrozda Ekmeğe büyük Kutsallık verilmiştir. Yere düşmüş Ekmek kaldırılıp niyaz edilir ve ayak basılmayan bir yere konulur. Bu kutsallığı Gulbanglarımızdada dillendiririz. Nimeti Hak, Bereketi Toprak, Bize Rızalık ver ey Lokmayı mutlak deriz.
Bizler İçimizdeki vicdanı, Dünyadaki eşitsizliklere karşı Newroz ateşiyle ayaklandıra bilmeliyiz. Günümüzdeki Zalimlere karşı isyanımızı Newruz ateşinin enerjisi ile zalımların iktidarlarına el koyup halkların kerdeşlik, eşitlik içindeki Rızalık anlayışıyla, özel mülkiyetin olmadığı, Yarin yanağında gayrı her şeyin paylaşıldığı. Rızalık şehrine ulaşmalıyız. Ve Rızalık Şehrini kurmalıyız..
Cümle Canların bir birine Xızır olmaları, bahar gibi sıcak olarak birbirlerini sevmeleri dileklerimle.
Cümlenize Aşk ola.
Aşk ile
10 Mart 2024 Berlin Eli MaSor Ali Koçak